Φαράγγι Κάπνης - Νομικιανά

Την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου 2013 είχα την τύχη και την τιμή να συμμετάσχω σε μια πολλή εντυπωσιακή και αξιοζήλευτη ορειβατική δραστηριότητα του Ορειβατικού Συλλόγου Χανίων.
Διασχίσαμε ένα από τα αγριότερα, κακοτράχαλα, απάτητα και άγνωστα φαράγγια της Κρήτης, αυτό της Κάπνης στην ανατολική μεριά της επαρχίας Σφακίων.
Η περιγραφή της δυσκολίας διάσχισης του φαραγγιού δεν πρέπει να θεωρηθεί καθόλου αμελητέα, αφού μέσα στο φαράγγι συναντήσαμε 20 και πλέον δύσκολα και απότομα περάσματα τα οποία έπρεπε να περάσουμε με απόλυτη προσοχή.
Η είσοδος του φαραγγιού της Κάπνης βρίσκεται ανάμεσα στα ορεινά χωριά των Σφακίων την Ίμπρο και τα Ασφένδου νότια της κορυφής Ακονές στην περιοχή Χιονίστρα σε υψόμετρο κοντά στα 1000 περίπου μέτρα.
 Στη Χιονίστρα σχηματίζονται δύο διαφορετικά ρέματα σε ασβεστολιθικό έδαφος τα οποία μετά από περπάτημα μίας ώρας περίπου το καθένα σμίγουν για να δημιουργήσουν την Κάπνη.
Είναι σίγουρα ένα από τα αγριότερα, επικινδυνότερα, κακοτράχαλα και πιο απότομα φαράγγια της επαρχίας Σφακίων, η οποία άλλωστε φημίζεται για την αγριότητα των επιβλητικών της φαραγγιών.
Η πεζοπορία μέσα στο φαράγγι είναι αρκετά επίπονη και κουραστική ακόμα και για έμπειρους πεζοπόρους όπως εγώ και απαιτεί ιδιαίτερα μεγάλη προσοχή, ομαδική συνεργασία και υπακοή στις εντολές και οδηγίες των αρχηγών, αλλά βεβαίως και μια στοιχειωδώς καλή φυσική κατάσταση.
Το φαράγγι είναι αρκετά απαιτητικό εξαιτίας των πολλών κάθετων περασμάτων που έχει, δηλαδή αναγκαστήκαμε να διασχίσουμε κωλοκαθιστοί άνω των 20 ξερών καταρρακτών ή ρέχτρες ή ρέτζακες όπως καλούνται στην τοπική διάλεκτο, δίνοντας μεγάλη προσοχή γιατί αρκετές εξ αυτών ήταν πολύ απότομες, σε μεγάλο ύψος και χωρίς σταθερά πατήματα και κρατήματα, ενώ απαιτείται και σκαρφάλωμα.
Το φαράγγι σε καμία περίπτωση δεν ενδείκνυται σε αρχάριους και άπειρους ορειβάτες γιατί εγκυμονείται σοβαρός κίνδυνος ατυχήματος και αποπροσανατολισμού τους.
Επίσης η κοίτη του φαραγγιού είναι αρκετά άγρια και δύσκολη με πολύ σκληρό πέτρωμα που δυσκολεύει αφάνταστα την πεζοπορία, ταυτόχρονα μέσα στην κοίτη υπάρχουν κάμποσα σπήλαια που στο παρελθόν χρησίμευσαν ως μάντρες από ντόπιους βοσκούς και μέσα σε ένα απ' αυτά υπάρχει νερό που είναι το μοναδικό πόσιμο σε όλο το φαράγγι της Κάπνης.
Η έξοδος του φαραγγιού της Κάπνης ορίζεται στο χωριό Νομικιανά δίπλα στο Βουβά, μετά από κοπιαστική πεζοπορία 5 ωρών περίπου.
Λόγω όμως της αιφνιδιαστικά αυξημένης συμμετοχής στην εκδρομή κάποιοι χρειάστηκε να σπαταλήσουν ως και 6 ώρες για τη διάσχιση του άγριου αυτού φαραγγιού. 
Η Κάπνη έχει σε αρκετά σημεία όμορφη βλάστηση από Σφεντάμια, Σφάκες και Πρίνους και όμορφα τοιχώματα από πλακώδη ασβεστόλιθο, στερείται όμως δασικής βλάστησης από πεύκα, κυπαρίσσια, πρίνους.
Το φαράγγι έχει αρκετά μεγάλο μήκος, επιβλητικά κάθετα τοιχώματα όσο προχωράμε βαθύτερα μέσα σε αυτό, σε αντίθεση με το πρώτο σκέλος της πεζοπορίας που αναγκαστικά κατεβαίνουμε για να συναντήσουμε την ξερή κοίτη και στο τέλος μια σχετικά απρόσκοπτη θέα προς το Λιβυκό πέλαγος και τον κάμπο του Φραγκοκάστελου.
Μόλις κάποιος εξέλθει από το φαράγγι συναντάει μια στάνη και μετά παρακάμπτοντας το υπόλοιπο κομμάτι, βαδίζει μέσα από αγροτεμάχια. εγκαταλειμένες στάνες και μερικούς χωματόδρομους ως το χωριό Νομικιανά.
Κάνοντας τώρα και μια ιστορική αναφορά στην πιθανή και επικρατέστερη πηγή ονομασίας του φαραγγιού:
Επί Ενετοκρατίας η Κάπνη όπως και όλη η επαρχία Σφακίων καλυπτόταν από μεγάλα και πυκνά δάση, μέσα στα οποία κρύβονταν οι Κρήτες αντάρτες που πολεμούσαν ενάντια στον ενετικό ζυγό, που σε συνδυασμό με την αγριότητα του τοπίου και των βουνών έκαναν αδύνατη την προσέγγιση από πλευράς Ενετών και συνάμα την εξουδετέρωση των ανταρτών.
 Οι Ενετοί λοιπόν για να δώσουν μια οριστική λύση στο πρόβλημα, αποφάσισαν να βάλουν φωτιά στο παρθένο δάσος, αποτεφρώνοντας χιλιάδες στρέμματα παρθένου και πυκνότατου δάσους σε όλη την επαρχία, μέρος του οποίου ήταν και αυτό της Κάπνης.
Ήταν τόσο παρθένο και τόσο πυκνό το δάσος που λέγεται ότι έκαιγε η φωτιά στην περιοχή για ολόκληρες εβδομάδες.
Επειδή το φαράγγι είναι σχετικά κλειστό δημιουργήθηκε το φαινόμενο του φούρνου δηλαδή εγκλωβίστηκε η φωτιά στα τοιχώματα και αναπτύχθηκαν πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Οι ψηλές θερμοκρασίες που κράτησαν μέρες κυριολεκτικά έψησαν και το πέτρωμα του βουνού όπως συμβαίνει μέσα σε ένα ασβεστοκάμινο. 
Επειδή το φαινόμενο αυτό κράτησε μέρες ολόκληρες ακόμα και μετά το τέλος της καταστροφικής μανίας της φωτιάς από την περιοχή συνέχισε να βγαίνει καπνός για μέρες, έτσι ονομάστηκε Κάπνη. Το φθινόπωρο εκείνης της χρονιάς μετά τη φωτιά του δάσους των Ανατολικών Σφακίων λέγεται ότι έκανε μία πρωτοφανή πλημμύρα η οποία βρήκε τις πλαγιές των βουνών γυμνές και τις κυριολεκτικά ψημένες πέτρες θρυμματισμένες τις οποίες το νερό με την απίστευτη δύναμή του παρέσυρε στην έξοδο του φαραγγιού.
 Ήταν τόσο μεγάλη η ποσότητα φερτού υλικού που απόθεσε το ρέμα της Κάπνης στην έξοδό του που σχημάτισε από τότε τη μεγαλύτερη κι εντυπωσιακότερη σάρα (χαλασές στο ντόπιο γλωσσικό ιδίωμα) σε ολόκληρη την Κρήτη, η οποία είναι ορατή από πολλά χιλιόμετρα μακριά.
 Η σάρα ξεκινάει ακριβώς στην έξοδο του φαραγγιού και καταλήγει μέσα στο χωριό Νομικιανά.
Συνοψίζοντας δε θα σύστηνα σε κανέναν αρχάριο και άπειρο να διασχίσει μόνος του αυτό το φαράγγι διότι είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα χαθεί και θα καταπονηθεί υπερβολικά, εμπεριέχει υψηλό ρίσκο μια μεμονωμένη πεζοπορία σε αυτό το φαράγγι, ακόμα και μια ολιγομελής ομάδα με έμπειρους ορειβάτες πρέπει να είναι αρκετά έμπειρη στις ορεινές πεζοπορίες και βεβαίως να ξέρει που πηγαίνει προετοιμασμένη για πολλά δύσκολα περάσματα και ρέχτρες, όπως άλλωστε ήταν ο ΕΟΣ Χανίων που είχε φροντίσει να ενημερώσει σχετικώς για την επικινδυνότητα και αγριότητα του φαραγγιού.
 Πληροφορίες για την περιγραφή του φαραγγιού εκτός από την προσωπική μου καταγραφή και εμπειρία, πήρα από εδώ: 
https://www.facebook.com/media/set/?set=a.436079923175597.1073741905.235022329948025

Επίσης οι φωτογραφίες που ακολουθούν είναι πνευματική ιδιοκτησία των μελών του Ορειβατικού Συλλόγου Ρούντολφ Ρίγκλερ και Γιώργου Αγγελάκη και το ξεκαθαρίζω προς αποφυγή παρεξηγήσεων.